Schrif­te­lijke vragen Plusquin Vermarkting natuur­beheer Maas­oevers

Indiendatum: 17 feb. 2023
Antwoorddatum: 4 apr. 2023

Informatie vooraf;

Alvorens in te gaan op de beantwoording van uw vragen, willen we informatie geven over de taken en verantwoordelijkheden rond het Natuurnetwerk en het in het artikel genoemde Limburgse perceel.

In de Wet Natuurbescherming ligt vast dat de provincie het Natuurnetwerk begrenst. Die begrenzing wordt door Provinciale Staten planologisch vastgelegd in de Omgevingsverordening Limburg. Het Natuurbeheerplan dat jaarlijks door GS wordt geactualiseerd bepaalt binnen de grenzen van het Natuurnetwerk waar welke natuur aanwezig is en geambieerd wordt. Binnen de grenzen wordt onderscheid gemaakt “bestaande natuur” en “nog te ontwikkelen natuur”.

De buitenbegrenzing van het Natuurnetwerk heeft een lange historie, en kent zijn oorsprong in de jaren tachtig en negentig toen het beleid rond de Ecologische Hoofdstructuur ontwikkeld is. In de periode 2011 - 2013 is het nog te ontwikkelen deel van het Natuurnetwerk flink ingekrompen en zijn provincies door de decentralisatie van natuurtaak (het Bestuursakkoord natuur (2011) en Natuurpact (2013)) verantwoordelijk geworden voor het realiseren van het deel van het Natuurnetwerk dat nog geen natuur is (“de ontwikkelopgave”). Jaarlijks worden er wijzigingen en verbeteringen doorgevoerd in het Natuurnetwerk, zowel in het kaartmateriaal van het Natuurbeheerplan en in het kaartmateriaal van de Omgevingsverordening. De procedures van het wijzigen van het Natuurbeheerplan en de Omgevingsverordening Limburg worden op elkaar afgestemd zodat beide instrumenten dezelfde begrenzing van het Natuurnetwerk hanteren. Vorig jaar en dit jaar wijken daarvan af omdat de wijzigingen worden verwerkt in de nog in werking te treden Omgevingsverordening Limburg 2021. Deze verordening wordt pas van toepassing na inwerkingtreding van de nieuwe Omgevingswet (verwacht per 1 januari 2024).

Het Natuurnetwerk, zoals vastgelegd in de Omgevingsverordening Limburg, is aangemerkt als een “Provinciaal belang” dat betekent onder meer dat we van gemeenten vragen om het Natuurnetwerk in de bestemmingsplannen te verankeren door de bestemming “Natuur” te geven of voor nog niet gerealiseerde delen een wijzigingsbevoegdheid naar Natuur op te nemen. Meestal gebeurt dit bij reguliere herzieningen van de bestemmingsplannen.

Het Limburgs perceel aan de Thornerweg dat specifiek in het artikel van Follow the Money benoemd wordt, is onderdeel van het Natuurnetwerk. Het is in het Provinciaal Omgevingsplan Limburg van 2014 aan het Natuurnetwerk toegevoegd en in het Natuurbeheerplan opgenomen als “bestaande natuur”. Hoewel de reden hiervan niet meer te achterhalen is, is het aannemelijk dat het destijds door Natuurmonumenten gevoerde beheer beschouwd werd als een bestendige natuurlijke situatie en het perceel derhalve beschouwd kon worden als natuur. Omdat de gemeente sindsdien geen algehele bestemmingsplanherziening heeft doorgevoerd, is deze wijziging nog niet in het vigerende bestemmingsplan vastgelegd.

Hoewel destijds door het beheer van de opvolgend beheerder een deel van de kwaliteit verloren is gegaan lijkt het perceel nu wel weer als extensief schraal grasland beheerd te worden.

Specifiek voor de Maas is er recentelijk een bijzonderheid aan het licht gekomen. In het “Besluit algemene regels ruimtelijke ordening” (Barro) is bepaald dat de provinciale bevoegdheid tot het aanwijzen van het Natuurnetwerk niet van toepassing is op “Rijkswateren”. Echter in de vigerende regelgeving is niet gedefinieerd of dit slechts gaat over het wateroppervlak of bijvoorbeeld ook over de uitwaarden of andere aangrenzende gronden. Dit vraagstuk is momenteel onderwerp van een onderzoek dat BIJ12 in opdracht van de gezamenlijke provincies uitvoert. Dat is relevant omdat provincies, ook Limburg, wel grote delen van uiterwaarden van de rivieren begrenst hebben volgens de filosofie dat onze bevoegdheid zover reikte en dat ook uiterwaarden in het Natuurnetwerk horen. Die begrenzing in de uiterwaarden is overigens niet nieuw, de begrenzing van de Maasoevers kent zijn oorsprong in het verleden van de Ecologische Hoofdstructuur.

Tot slot moet hierover vermeld worden dat in het “Besluit Kwaliteit Leefomgeving” horende bij de omgevingswet, bovenstaande omissie is opgelost door te stellen dat uiterwaarden van rivieren wel door provincies begrenst mogen worden. Dit besluit treedt echter pas in werking als de Omgevingswet in werking treedt.

1) Heeft u kennis genomen van het op het platform van Follow the Money gepubliceerde artikel “Rijkswaterstaat dacht geld te verdienen met “vermarkting” van natuur, maar dat pakte anders uit”?

Antwoord:

Ja, wij hebben kennis genomen van het artikel.

2) Bent u met ons, en ecologische experts van mening dat de Maas en de gronden langs de Maas een belangrijke ecologische verbinding door Limburg vormt?

Antwoord:

Ja, dat zijn wij met u eens. Daarom is ook een deel van de Maas aangewezen als Natura 2000-gebied ‘Grensmaas’ en in de Omgevingsverordening Limburg hebben uw Staten grote delen van het Maasdal die van ecologisch belang zijn, aangewezen als Natuurnetwerk Limburg. De overige delen zijn over het algemeen aangewezen als Zilvergroene of Bronsgroene natuurzone (Groenblauwe mantel na inwerkingtreding van de Omgevingswet).

3) Vindt u dat er goede ecologische argumenten zijn om de rivieroevers van de Maas op te nemen in het Natuurnetwerk Limburg? Bent u bereid dat, geheel of gedeeltelijk, te doen?

Antwoord:

Belangrijke delen van het Maasgebied zijn begrensd als Natuurnetwerk. Er zijn ten aanzien van deze begrenzing geen formele wijzigingsverzoeken van RWS bij ons bekend. Zoals hierboven is beschreven wordt er momenteel uitgezocht hoe de precieze verantwoordelijkheidsverdeling tussen Rijk en Provincie voor de grote wateren is, ten aanzien van het begrenzen als Natuurnetwerk van deze gebieden.

4) Bent u bereid om voor het onderdeel Maas en de daaraan gelieerde natuur de regie te nemen en te zorgen voor een samenhangend natuurbeleid voor dat gebied in het Limburgs Programma Landelijk Gebied?

Antwoord:

Ja, derhalve is de Maas reeds voor belangrijke delen onderdeel van het Natuurnetwerk Limburg; zie de kaarten in de bijlage. Overige delen zijn opgenomen in de Zilver- en Bronsgroene natuurzone (Groenblauwe mantel). Het betreft hier niet enkel het stromende deel, maar ook het rivierbed. De Maas bestaat voor een deel uit bestaande/gerealiseerde natuur en nog te realiseren natuur. De delen die zijn aangemerkt als nog te realiseren natuur hebben nu nog veelal een agrarische bestemming.

De Maas als belangrijke groene (verbindings)zone heeft onze aandacht in de gebiedsprocessen van het Limburgs Programma Landelijk Gebied (LPLG).

5) Wat is uw oordeel over de in het artikel geschetste handelwijze van Rijkswaterstaat?

Voor zover er binnen het Maasdal opgaven liggen die gerelateerd zijn aan de doelen die genoemd zijn in het Nationaal programma Landelijk Gebied worden die uiteraard meegenomen. Het Ministerie van I&W geeft aan dat de grote wateren in principe buiten het NPLG vallen, maar waar nodig zullen we met Rijkswaterstaat in overleg treden om een goede verbinding met het LPLG te creëren.

6) Bent u bereid om op korte termijn in overleg te treden met Rijkswaterstaat en het Ministerie van LNV met oogmerk de riviernatuur langs de Maas te versterken? En te borgen dat de rivieroevers voortaan als geheel worden beheerd met het oog op het realiseren van natuurdoelen?

Antwoord:

Realisatie en goed beheer van het Natuurnetwerk is via het Natuurpact van 2013 een opdracht van het Rijk aan de provincies. Wij zijn dan ook van mening dat naar analogie van die opdracht, ook het Rijk haar eigen gronden binnen het Natuurnetwerk zou moeten beheren conform de doelen in het Natuurbeheerplan.

7) Het artikel signaleert een spanningsveld tussen de planologische bestemming van de Maasoevers door de gemeentes, het beheer daarvan en de financiering van de gronden en het te voeren natuurbeheer. Bent u bereid om dit spanningsveld op te lossen in het kader van het Limburgs Programma Landelijk Gebied, bijvoorbeeld door het als natuur te bestemmen van rivieroevers via een Provinciaal Inpassingsplan (2) , en/of het in eigendom nemen van de percelen van Rijkswaterstaat?

Antwoord:

Eind vorig jaar is de provincie op ambtelijk niveau in overleg getreden met Rijkswaterstaat aangaande de aanwijzing als Natuurnetwerk en het beheer van de Maas. Uit deze communicatie, alsook in gesprekken in IPO-verband bleek, dat de verantwoordelijkheden tussen provincie en het Rijk aangaande begrenzing van het Natuurnetwerk inzake Rijkswateren niet duidelijk is. Dit speelt in meer provincies en daarom is BIJ12 (uitvoeringsorganisatie van het IPO) namens de gezamenlijke provincies een traject gestart om dit op te lossen. Dit onderzoek is ook aangekondigd in de 8e Voortgangsrapportage Natuur, die wij u op 24 januari 2023 hebben doen toekomen. We wachten dit onderzoek af voordat we nadere actie ondernemen.

8) Het artikel signaleert een spanningsveld tussen de planologische bestemming van de Maasoevers door de gemeentes, het beheer daarvan en de financiering van de gronden en het te voeren natuurbeheer. Bent u bereid om dit spanningsveld op te lossen in het kader van het Limburgs Programma Landelijk Gebied, bijvoorbeeld door het als natuur te bestemmen van rivieroevers via een Provinciaal Inpassingsplan, en/of het in eigendom nemen van de percelen van Rijkswaterstaat?

Antwoord:

Wij zijn van mening dat het aan de gemeenten is om de planologische bescherming van het Natuurnetwerk, zoals vastgelegd in het Provinciaal Omgevingsplan Limburg 2014 en haar opvolger de Omgevingsvisie Limburg, in het bestemmingsplan te verankeren. We zullen de gemeente verzoeken om het perceel aan de Thornerweg een natuurbestemming te geven. Voorts gaan we er van uit dat mede-overheden, hun gronden binnen het Natuurnetwerk goed beheren. Het overnemen van gronden van Rijkswaterstaat (en van andere overheden) is wat ons betreft op dit moment niet opportuun.

We wachten de bevindingen van BIJ12 inzake de bevoegdheidsverdeling zoals benoemd bij vraag 7 af, voordat we een besluit kunnen nemen over vervolgstappen. Mocht in de tussentijd rond het opstellen van het gebiedsprogramma LPLG blijken dat het nodig is om rond de Maas af te stemmen of overleg te voeren met RWS, dan zullen we dat uiteraard doen.

Gedeputeerde staten van Limburg

voorzitter

secretaris