Schrif­te­lijke vragen Loomans cs inzake stroom­netwerk Limburg en Noord-Brabant vol!

Indiendatum: 9 jun. 2022
Antwoorddatum: 5 jul. 2022

Vraag 1) In uw mededeling stelt u dat we al sinds 9 februari 2021 weten dat er in sommige gebieden van Limburg leveringsschaarste bestaat. Heeft het college van GS sinds 9 februari 2021 actie ondernomen om dit probleem op te lossen of verergering van dit probleem te voorkomen? Zo nee, waarom niet? Zo ja, welke andere organisaties zijn bij die actie betrokken en wat is daarvan het resultaat?

Eén van de belangrijkste oplossingen om de genoemde leveringsschaarste op te lossen is al sinds de start belegd bij de RES-regio’s. Daar werken gemeenten, netbeheerders, de Provincie Limburg en anderen samen aan het programmeren en goed inpassen van nieuwe wind- en zonneprojecten.

Sinds 9 februari 2021 heeft het College van GS daarnaast de volgende acties ondernomen om leverings- en transportschaarste te voorkomen c.q. te vertragen:

1. Lobby: drie projecten welke (ook) van Limburgs belang zijn, namelijk 380kV Maasbracht- Graetheide, Delta Corridor, en de landelijke waterstofinfrastructuur, zijn opgenomen op de lijst van het Meerjarenprogramma Infrastructuur Energie en Klimaat

1. Structureel overleg met TenneT over ondersteuning van en samenwerking met Provincie (op gebied van vergunningverlening);

2. Structureel bestuurlijk overleg ‘Provinciaal MIEK’ inzake de afwegingen die op provinciaal niveau gemaakt dienen te worden op gebied van energie infrastructuur samen met bestuurders van de industrie, glastuinbouw, mobiliteit, gebouwde omgeving, netbeheerders, en RES-regio’s;

3. Gedeputeerde Van Gaans-Gijbels heeft op 31 januari jongstleden deelgenomen aan het Rondetafelgesprek hierover in de Tweede Kamer en een position paper toegelicht. Daarin was al de grootste prioriteit het tijdig uitbreiden van het hoogspanningsnet van Tennet.2

4. Eind mei 2022 een brief van gedeputeerde Van Gaans-Gijbels aan Vaste Kamercommissie Energie en Klimaat (deze brief heeft u ontvangen bij de mededeling portefeuillehouder inz. transportschaarste van 8 juni 2022, zie: mededeling portefeuillehouder).

5. Berenschot heeft in opdracht van de Provincie onderzoek gedaan naar de mogelijkheden ten aanzien van energieopslag en omzetting, mede als alternatief voor netbelasting3.

6. W4-matrix: Wij (Provincie is opdrachtgever, en stemt af met RES-sen, industrie en netbeheerders) zijn bezig met het opstellen van een integraal overzicht van de bestaande en verwachte uitbreidingen van de vraag naar elektriciteit zodoende inzicht te krijgen in wat er op ons afkomt en waar nodig en mogelijk te prioriteren en programmeren. Welke formele rol krijgt bij dit programmeren is overigens nog onderwerp van gesprek tussen Netbeheer Nederland, het Interprovinciaal Overleg, de VNG en het Rijk.

7. Op 16 juni heeft over de transportschaarste een gesprek plaatsgevonden met Minister Jetten, de Brabantse gedeputeerde Spierings, de directies van TenneT en Enexis en gedeputeerde Van Gaans-Gijbels. Minister Jetten heeft een speciaal coördinator aangesteld4 die de komende weken en maanden met alle betrokkenen deze crisis gaat bestrijden. Als bijlage ontvangt u de opdracht waarmee de speciaal coördinator aan het werk gaat. Deze opdracht is mede door de Provincie Limburg opgesteld. Als bijlage ontvangt u ook het verslag van het overleg op 16 juni jongstleden.

Daarnaast is het probleem van de elektriciteitsinfrastructuur voor ons College reeds scherp geworden uit de Limburgse Energie Systeemstudie uit 2020 en is daarom in de Provinciale Energie Strategie de KPI “governance” opgenomen (KPI 5, actielijn toekomstbestendige infrastructuur). Goede samenwerking, duidelijke rolverdeling en aanpassingen van wet- en regelgeving zijn cruciaal. De structurele ambtelijke en bestuurlijke overleggen hierover lopen al anderhalf jaar. De belangrijke netverzwaringen waarvoor TenneT aan de lat staat is en blijft een aandachts- en zorgpunt. Het draait er daarbij nadrukkelijk om dat TenneT projecten in Limburg eerder realiseert dan in hun huidige Investeringsplan staat opgenomen. Daarvoor communiceren wij structureel en al langer dan een jaar richting Rijk, Tweede Kamer en uw Staten.

Vraag 2) Al in 2017 heeft de Statenwerkgroep Verduurzaming Energienetwerken, onder leiding van Statenlid Van Wageningen, aan Enexis gevraagd of uitbreiding en versterking van het stroomnet nodig was. Het antwoord toen was nee, het Limburgse stroomnet is één van de stabielste stroomnetten van Nederland. Wat is er sinds 2017 veranderd?

De transportschaarste welke nu is afgekondigd is veroorzaakt door knelpunten op de hoogspanningsnetten van TenneT. Dit komt door de explosief stijgende vraag naar capaciteit van het elektriciteitsnet, met name als resultaat van de snelle ontwikkeling van zonneprojecten, laadinfrastructuur, nieuwe bedrijven en de verduurzamingsinitiatieven van de industrie. De midden- en laagspanningsnetten van Enexis zijn op het hoogspanningsnet aangesloten en hier afhankelijk van, waardoor ook Enexis geen nieuwe aansluitingen meer kan realiseren.

Vraag 3) In uw mededeling schrijft u dat de afkondiging van transportschaarste voor Tennet en Enexis de weg vrij maakt om per 8 juni 2022 te starten met congestieonderzoek en congestiemanagement. Waarom wordt congestieonderzoek en congestiemanagement nu pas gestart?

Ook wij stellen netbeheerders de vraag waarom het congestieonderzoek en congestiemanagement pas recent van start is gegaan. Wel hebben we er begrip voor dat TenneT heeft gehandeld conform de Netcode Elektriciteit, waarin is bepaald dat het onderzoek naar de mogelijkheden van congestiemanagement volgt op de vooraankondiging van structurele congestie. Voor Brabant en Limburg is deze vooraankondiging afgegeven op donderdag 16 juni, waarna het onderzoek zo snel als mogelijk is opgestart. U kunt via de website van TenneT hierover op de hoogte blijven5 en in aanvullende informatie in september hopen we u hierover ook meer te kunnen vertellen.

Vraag 4) De Provincie Limburg is één van de aandeelhouders van Enexis. Heeft de Provincie als aandeelhouder aangedrongen op een eerdere start van congestieonderzoek en congestiemanagement? Zo ja, met welk resultaat? Zo nee, waarom niet?

De oorsprong van de transportschaarste ligt bij TenneT. Wij waren eerder niet op de hoogte van de omvang en acuutheid het probleem en hebben dus niet aangedrongen op eerdere start van congestieonderzoek en congestiemanagement. De Provincie is geen aandeelhouder van TenneT en heeft dus geen positie om via die rol aan te dringen op een eerdere start van congestieonderzoek en congestiemanagement. Wij hebben vorig jaar zelf wel initiatief genomen om alternatieve oplossingen zoals energieopslag en omzetting verder te verdiepen6.

Vraag 5) Hoe rijmt u deze plotselinge berichtgeving met het feit dat er sinds 2020 al 250 congestie plekken bekend zijn in heel Nederland en Tenne -in samenwerking met Enexis- reeds al aan congestiemanagement doet? Zijn wij niet tijdig gedetailleerd geïnformeerd over de situatie in Limburg en is er aan de kant van Tennet sprake van verwijtbaar falen? Zo nee, waarom niet?

Regionale (invoed)schaarste treedt al langer op, echter is de omvang (twee provincies) en acute maatregel nieuw. Wij zijn door TenneT in onze ogen niet tijdig gedetailleerd geïnformeerd over deze ontstane situatie in Limburg.

Vraag 6) Oorzaak van de problemen is een golf van nieuwe aanvragen. Aanvragen die voor Tennet kennelijk ook onverwacht kwamen. In het televisieprogramma Goedemorgen Nederland van 9 juni 2022 sprak de woordvoerder van Tennet over het spreekwoordelijk “handdoekje leggen” op het stroomnet. Er is voor ruim 800 megawatt aan nieuwe aanvragen gedaan, maar onduidelijk is of en op welke termijn die aanvragen ook gehonoreerd moeten worden. Ook blijkt dat het aanvragen van vergunningen jaren duurt.

In uw mededeling portefeuillehouder schrijft u dat we als Provincie “werken aan een integraal overzicht van de bestaande en verwachte uitbreidingen van de vraag naar elektriciteit”. Waarom moeten wij zelf een overzicht maken? Hebben Tennet en/of Enexis een dergelijk overzicht zelf niet gemaakt of willen ze het niet met de Provincie delen?

We zijn in gesprek met TenneT en Enexis om de juiste informatie te krijgen om gezamenlijk met de gemeenten en anderen partners te kijken naar anders programmeren en prioriteren. De netbeheerder houdt zich in alle gevallen aan de eisen die de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG). Dat betekent dat TenneT en Enexis geen privacygevoelige en bedrijfsvertrouwelijke gegevens met ons mogen delen.

Vraag 7) In de mededeling Portefeuillehouder onder punt 2. Actielijn 1, A) d. stelt u dat er op een creatieve manier moet worden omgegaan met het “first come first serve” principe. Hoewel dit al eerder ter sprake kwam in commissies en juridische onmogelijkheden een rem trekken is er tevens ook de zorg dat er willekeur ontstaat. Wie gaat er straks bepalen wie er dan wel als eerste recht heeft op een plek? Welke criteria denkt u hier te kunnen toepassen en in welke volgorde?

In het provinciaal MIEK, welke door Provincie Limburg in samenwerking met bestuurders van de industrie, glastuinbouw, mobiliteit, gebouwde omgeving, netbeheerders, en RES-regio’s wordt vormgegeven, zullen dergelijke afwegingen gemaakt worden. Dit wordt gedaan op basis van criteria welke door het Rijk momenteel worden vastgesteld. In de nieuwe Energiewet wordt hier ook meer ruimte voor gemaakt. In het Bestuurlijk Overleg over transportschaarste met Minister Jetten dat op 16 juni jongstleden plaatsvond heeft Minister Jetten het belang van snelle behandeling van de wet toegelicht, omdat hiermee ook het versneld oplossen van de transportschaarste mee gemoeid is.

Vraag 8) U beschrijft in de mededeling portefeuillehouder dat de Provincie regie wil pakken, maar dat toegang tot data, de criteria om te prioriteren en de wettelijke ruimte om tot een andere prioritering te komen, ontbreken. Wordt u gehinderd in een proactieve aanpak van dit probleem? Zo ja, door wie en waarom?

Ja, door met name juridische beperkingen zijn de benodigde data niet toegankelijk en is er geen grond waarop afgeweken mag worden van het ‘first come first serve’ principe. Dit staat een regierol in de weg. Direct en via het Interprovinciaal Overleg brengen we deze punten onder de aandacht van het Rijk en de Tweede Kamer.

Vraag 9) Het Duitse stroomnet wordt ook door Tennet beheerd. Is het mogelijk om Limburgse bedrijven (al dan niet tijdelijk) op het Duitse stroomnet aan te sluiten? Zo ja, welke ontwikkelingen spelen op dit vlak en op welke termijn zou dit een oplossing zijn? Zo nee, waarom is dit niet mogelijk?

De uitwisseling van hernieuwbare elektriciteit met de buurlanden door de bouw van interconnectoren op middenspanning is onderzocht en de kosten baten afweging valt niet positief uit. Wij verwijzen hier naar de brief van Minister Wiebes van 3 november 20207 naar aanleiding van de “nader gewijzigde motie van de leden Paternotte en Sienot over bilaterale afspraken met buurlanden over experimenteerruimte voor grensoverschrijdende duurzame energieprojecten”8.

De huidige noodsituatie maakt dat we alle mogelijke oplossingen voor het verminderen van transportschaarste willen bezien, dus ook grensoverschrijdende opties. Vandaar dat wij het initiatief van RES ZL-regio Parkstad ondersteunen om op basis van concrete casuïstiek te beproeven wat wel en niet kan c.q. wat nodig is.

Vraag 10) Wie geeft een vergunning voor het uitbreiden van het stroomnet af en kan de Provincie Limburg dat proces op enige manier versnellen?

De Netbeheerders vragen gemeenten en in bepaalde gevallen de Provincie om (ontheffings)vergunningen. Ook zijn in bepaalde gevallen bestemmingsplanwijzigingen nodig in het geval van nieuw te bouwen onderstations of nieuwe tracés. De Provincie Limburg heeft sinds begin dit jaar elke maand een werkoverleg met TenneT en Enexis om deze procedures te bespreken en waar nodig en mogelijk te versnellen. Sinds begin vorig jaar vindt dat overleg al elke drie maanden plaats. Samen met de nieuw aangestelde speciaal coördinator gaan de Provincies, Rijk en netbeheerders werken aan nog verdere versnelling en stroomlijning van deze procedures. Voor 380kV projecten is de Minister overigens het bevoegd gezag.

Vraag 11) In de mededeling portefeuillehouder schrijft u het niet tijdig realiseren van de elektriciteitsverbinding Maasbracht-Graetheide en de versterking van het tussengelegen station Born gaan zorgen voor fundamentele problemen bij VDL Nedcar/Rivian, Chemelot, de transportsector en de gebouwde omgeving in Midden- en Zuid-Limburg. Welke fundamentele problemen zullen VDL Nedcar, Chemelot en de transportsector krijgen als de genoemde werkzaamheden niet op tijd worden uitgevoerd?

De genoemde bedrijven werken aan nieuwe, duurzame en innovatieve productieprocessen, waardoor ze ook de CO2 reductiedoelstellingen en energiebesparingsdoelen realiseren. De hiervoor benodigde extra groene stroom en grotere aansluitingen bij Enexis en Tennet dreigen niet op tijd geleverd en gerealiseerd te kunnen worden. Uit een flitsenquete van de Limburgse Werkgeversvereniging (LWV) blijkt dat 69% van de 365 respondenten binnen een jaar problemen verwacht van de transportschaarste.

De huidige situatie heeft op korte termijn geen directe gevolgen voor Chemelot. De lopende elektrificatieprojecten op Chemelot en de aansluiting van nieuwe partijen op Chemelot passen op dit moment binnen de bestaande capaciteit. Op termijn vormt het niet beschikbaar zijn van voldoende transportcapaciteit echter wel een bedreiging voor de beoogde elektrificatie van de processen en vestiging van nieuwe bedrijven waardoor vervolgens ook de duurzaamheidsdoelstellingen van Chemelot onder druk komen te staan. Chemelot is samen met de Provincie intensief betrokken bij de landelijke discussies over de verzwaring van de netcapaciteit op korte en lange termijn.

Vraag 12) Komt de werkgelegenheid in deze sectoren in gevaar? Zo ja, kunt u voor VDL Nedcar, Chemelot en de transportsector een indicatie geven van het aantal banen dat in gevaar komt?

De bestaande werkzaamheden van deze bedrijven worden gedekt door de bestaande aansluitingen. Deze worden niet geraakt door de afgekondigde transportschaarste. Nieuwe activiteiten waar per 9 juni jongstleden geen verzoeken voor extra elektriciteitsaansluitingen voor waren ingediend zijn tot nader order niet mogelijk. Wat daarvan de implicaties zijn gaat de nieuwe speciaal coördinator met TenneT, Enexis en de Provincies Limburg en N-Brabant inventariseren. Wij verwachten u hier medio september nader over te kunnen informeren.

Vraag 13) VDL Nedcar is dringend op zoek naar een nieuwe opdrachtgevers. Wat is het gevolg van deze onzekerheid op het vinden van nieuwe opdrachtgevers?

De huidige aansluiting en de geplande uitbreidingen bieden vooralsnog de benodigde ruimte.
Of er op de langere termijn effecten zijn gaat de nieuwe speciaal coördinator met TenneT, Enexis en de Provincies Limburg en N-Brabant inventariseren. Wij hopen u hier in september nader over te kunnen informeren.

Vraag 14) Chemelot moet verduurzamen en heeft de ambitie om in 2050 klimaatneutraal te zijn. Welke gevolgen heeft de transportschaarste voor de bedrijven op Chemelot en voor de ambitie om te verduurzamen? Zijn er, buiten de bedrijven op Chemelot, nog andere industriële bedrijven die geraakt worden door de transportschaarste? Zo ja, welke bedrijven?

Voor zowel de bedrijven op Chemelot als andere industriële bedrijven, bijvoorbeeld de bedrijven in het Limburgs Energie Akkoord (LEA), geldt dat transportschaarste nadelige gevolgen heeft voor de verduurzamingsplannen. Bedrijven welke nog geen goedgekeurde offerte van Enexis of TenneT hebben ontvangen kunnen op dit moment geen nieuwe aansluiting of uitbreiding van hun huidige aansluiting aanvragen (boven 3 x 80A). Wat daarvan verder de implicaties zijn gaat de nieuwe speciaal coördinator met TenneT, Enexis en de Provincies Limburg en N-Brabant inventariseren en mee aan de slag. Wij hopen u hierover in september over te kunnen informeren.

Vraag 15) De transportsector is nogal een brede term. Welke bedrijven binnen de transportsector zullen te maken krijgen met de genoemde fundamentele problemen en wat kunnen de gevolgen van die problemen voor de sector zijn?

De elektrificatie van de transportsector kan op termijn door transportschaarste vertraging oplopen. Dat geldt voor zowel auto’s, bussen, en vrachtwagens. Grote mogelijk nieuw geplande laadpleinen behoeven een aansluiting welke op dit moment niet realiseerbaar is. De speciaal coördinator zal dit meenemen in zijn inventarisatie.

Vraag 16) Heeft de transportschaarste gevolgen voor Maastricht Aachen Airport? Zo nee, waarom niet? Zo ja, welke gevolgen?

Ook voor Maastricht Aachen Airport geldt dat de huidige werkzaamheden gewoon mogelijk zijn en blijven. Als er op termijn grotere aansluitingen nodig zijn waarvoor nog geen offertes zijn aangevraagd, kunnen die vooralsnog geen aansluiting krijgen.

Vraag 17) Ook de gebouwde omgeving krijgt te maken met fundamentele problemen. Kunt u omschrijven om wat voor een soort problemen het gaat in de gebouwde omgeving?

Netbeheerders TenneT en Enexis geven aan geen problemen te voorzien voor de gebouwde omgeving. We houden desondanks ook hiervoor de vinger aan de pols en blijven hierover in gesprek met de Netbeheerders, het Rijk en de regio.

Vraag 18) De energietransitie komt door de transportschaarste in Limburg tot stilstand. Wat betekent dit concreet voor de in de RES-regio’s geformuleerde ambities? Is er een indicatie te geven van wat nog realiseerbaar is?

Enexis voert voor alle aanvragers met een getekende offerte de gevraagde aansluiting uit. Dit zijn de zogenaamde pijplijnprojecten (zie KPI 2 van PES dashboard). Voor de RES Noord- en Midden-Limburg betekent dit dat de realisatie van het RES bod (1-1,4 TWh) nog altijd haalbaar is, omdat er al veel getekende offertes liggen. In de RES Zuid-Limburg is de situatie dat er veel projecten nog zonder getekende offertes zitten (de ambitie projecten). Er kan nog geen goede indicatie gegeven worden wat nog realiseerbaar is voor 2030. De speciaal coördinator zal ook deze opgave meenemen.

Vraag 19) Welke gevolgen heeft de transportschaarste voor energiepark Wellsmeer?

Vooralsnog houdt TenneT vast aan de planning die met Wells Meer is afgesproken. Hier worden dus geen problemen voorzien.

Vraag 20) Welke gevolgen heeft de transportschaarste voor de realisatie van (kleine) kerncentrales?

De mogelijke gevolgen zijn we momenteel in kaart aan het brengen in het kader van het onderzoek kernenergie in Limburg. Wij zullen met uw Staten hier nader bij stilstaan tijdens de bespreking van dit onderzoek in de Statencommissie Mobiliteit en Duurzaamheid van 16 september aanstaande.

Vraag 21) Gaat GS met de RES-teams in spoedoverleg over kleinschalige lokale oplossingen voor stroomopslag zodat de congestieschade voor alle relevante partijen beperkt blijft? Zo nee, waarom niet?

Deze genoemde oplossingen staan zeer zeker op de agenda van onze overleggen. Ter ondersteuning hiervoor heeft de Provincie ook cofinanciering voor een Europese subsidieregeling (OP-Zuid10) aangekondigd die dit najaar open zal gaan. Op 29 juni aanstaande vindt er een informatiebijeenkomst plaats met als thema “netcongestie en de rol van batterijopslag en conversie naar waterstof in Limburg”. Deze bijeenkomst is gericht op betrokken overheden, energiecoöperaties, ondernemers en bedrijven in Limburg. Ook heeft de Provincie elke twee weken een structureel werkoverleg met de RES-regio’s en de netbeheerders om dit soort oplossingen ook te bespreken. Deze kleinschalige lokale oplossingen en slimme ondersteuning hiervan zullen ook meegenomen worden richting de speciaal coördinator.

Vraag 22) Heeft de transportschaarste financiële gevolgen voor de Provincie Limburg? Zo ja, welke gevolgen voorziet u en om welke bedragen gaat het?

De directe en indirecte financiële gevolgen bekijken we momenteel. We verwachten u hierover in september/oktober meer informatie te geven. We kijken daarbij nadrukkelijk naar de gevolgen voor projecten in de pijplijn (nieuwe investeringen) van het Limburgs Energie Fonds en daarnaast de zon-op- dak projecten op de eigen daken. Ook betrekken we daar de subsidie(s) bij die we verstrekt hebben voor haalbaarheidsstudies die mogelijk ook gevolgen ondervinden van de transportschaarste.

Vraag 23) Bij behandeling van Statenvoorstel G-20-034, Financieringsaanvraag Aandeelhouderslening Enexis is door de PVV een motie ingediend waarmee werd gevraagd om de gewenste investering in het net evenredig te laten terugvloeien naar onze provincie en dit op te nemen in de leenovereenkomst. Hoeveel van de gevraagde investering is daadwerkelijk teruggevloeid naar Limburg? Op welke manier heeft GS geprobeerd dit te bewerkstelligen? Is een onevenredige investering door de netbeheerder debet aan het ontstaan van transportschaarste?

Nee. De investeringsagenda van Enexis groeit al 5 jaar op rij meer dan 10% per jaar. In 2020 vroeg Enexis haar aandeelhouders een lening van in totaal € 500 miljoen. Provincie Limburg heeft destijds besloten tot een lening van ruim € 80 miljoen. In de afgelopen 2 jaar is er voor bijna € 400 miljoen geïnvesteerd in Limburg afgaande op de voorbije jaarplannen waarover uw Staten zijn geïnformeerd via onder andere mededeling portefeuillehouder11. Met een investering van circa € 1 miljard voor de getroffen provincies Noord-Brabant en Limburg trekt Enexis de lijn stevig door. De oorzaak van de transportschaarste zit in het net van TenneT en heeft dus niks te maken met eventueel onevenredige investeringen in verhouding tot de lening die de Provincie heeft gegeven aan Enexis.

Vraag 24) Bent u bereid om op korte termijn een informatiesessie te organiseren over de gevolgen van transportschaarste voor Limburg?

Ja, tijdens de informatiesessie van de Statencommissie Mobiliteit en Duurzaamheid op 10 juni jl. heeft Provinciale Staten reeds de mogelijkheid gehad om vragen te stellen. In overleg met de Griffie zullen we een aparte technische briefing organiseren met TenneT en Enexis.

Gedeputeerde staten van Limburg

voorzitter

secretaris