Schrif­te­lijke vragen Loomans Betref­fende de MKBA voor Maas­tricht Aachen Airport en de alter­na­tieve gebieds­ont­wik­keling

Indiendatum: 4 okt. 2021
Antwoorddatum: 19 okt. 2021

Vraag 1) Is er, gezien de kosten voor uitvoering van de MKBA, een openbare aanbestedingsprocedure gevolgd? Zo ja, hoeveel aanbiedingen heeft het college ontvangen? Zo nee, waarom niet?

Het college van gedeputeerde staten heeft eind juni 2021 SEO Amsterdam (samen met Decisio en To70) opdracht verleend om de MKBA voor Maastricht Aachen Airport uit te voeren. Gezien de specifieke ervaring en expertise van SEO bij het opstellen van de nationale nieuwe werkwijzer voor luchtvaart MKBA’s, is er – in overleg en voorzien van een positief advies van het inkoopcentrum – besloten conform de aanbestedingsregels tot een één-op-één gunning en niet een meervoudige ondershandse aanbesteding. Na een marktverkenning voorafgaand aan de gunning bleek dat tegen de achtergrond er een nieuwe werkwijzer MKBA luchtvaart door het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat werd opgesteld, op dat moment er de facto slechts één marktpartij (i.c. SEO Amsterdam) was die beschikte over de kennis om de MKBA op te stellen volgens de nieuw te hanteren standaard. Daarbij speelde eveneens mee dat de benodigde doorlooptijd voor een volwaardige MKBA minimaal 6 maanden bedraagt en de definitieve werkwijzer pas net voor de zomer gereedkwam. Snelheid mede op het oog van het besluitvormingsproces dat Provinciale Staten nog zouden moeten doorlopen in 2022 was daarom ook geboden.

Vraag 2) Op basis van welke criteria heeft u de opdracht voor de uitvoering van de MKBA gegund aan SEO?

Deze MKBA is de eerste die volgens de nieuwe nationale werkwijzer luchtvaart gerelateerde MKBA’s wordt opgesteld. Vanuit het belang van een juiste toepassing van de methodiek evenals uw wens om op basis van een kwalitatief goede MKBA die volledig en transparant is te komen tot besluitvorming, is de opdracht gegund aan de bureaus die als opstellers van de werkwijzer de beste en meest diepgaande kennis hebben hoe de werkwijzer gehanteerd moet worden.

Vraag 3) Is de opdracht aan SEO verstrekt door het vorige of het huidige college? Is deze opdracht openbaar en kan deze gedeeld worden met provinciale staten?

De opdracht is verstrekt op basis van een besluit van het college van gedeputeerde ataten van 29 juni 2021. Waarnemend commissaris van de Koning Remkes vormde op dat moment nog het eenhoofdige College van GS. De opdrachtbrief treft u als bijlage bij deze beantwoording aan.

Vraag 4) SEO werkt bij de uitvoering van de MKBA onder andere samen met To70, omdat To70 al diverse milieustudies zou hebben uitgevoerd. Van To70 is bekend dat ze voor het grote merendeel haar opdrachten betrekt van luchthavens, luchtvaartmaatschappijen en luchtverkeersleidingen. Kan het college aangeven op welke manier de onpartijdigheid van To70 gegarandeerd wordt? Is het college het met de Partij voor de Dieren-fractie eens dat hier op zijn minst de indruk wordt gewekt dat To70 een vooringenomen mening heeft ten voordele van de luchtvaart?

Voor alle bureaus geldt dat zij voor meerdere opdrachtgevers werken, waaronder ook de Rijks- en provinciale overheden. De onafhankelijkheid van het onderzoeksconsortium en daaraan verbonden onderzoeksbureaus staat voor ons niet ter discussie.

Vraag 5) De ontwerp nota van uitgangspunten voor uitvoering van de MKBA bevat een probleemanalyse die uitgaat van een bestaande vergunning en richt zich op het doorrekenen van de alternatieven zoals gegeven door het rapport van Geel. Hiermee wordt niet voldaan aan de intentie van een MKBA, welke zou moeten zijn het analyseren van een maatschappelijk vraagstuk en welke alternatieven er zijn om hier zo goed mogelijk me om te gaan. Nu ook het alternatief van functieverandering van MAA meegenomen wordt, zou de analyse moeten gaan over de vraag of een luchthaven in Zuid-Limburg noodzakelijk is, en zo ja, welke rol die luchthaven heeft. Is het college het daarom met de Partij voor de Dieren-fractie eens dat de probleemanalyse opnieuw vastgesteld moet worden?

Het college van gedeputeerde staten deelt deze opvatting niet. De in de uitgangspunten beschreven probleemanalyse (verschillen in effecten en posities provincie, omwonenden en bedrijfsleven) is relevant omdat de huidige situatie beschreven dient te worden als ‘0-situatie’. Er is momenteel een luchthaven die als referentie wordt genomen. Wel wordt er een beleidsalternatief toegevoegd waarin een drietal alternatieve gebiedsontwikkelingen doorgerekend zullen worden. Gedeputeerde Staten hebben in de mededeling portefeuillehouder van 8 september 2021 aangegeven voornemens te zijn om ook deze variant van alternatieve gebiedsontwikkeling te willen laten onderzoeken. Hiermee is de probleemanalyse niet achterhaald, maar wordt bereikt dat in de te maken afweging door provinciale staten het volledige spectrum aan toekomst-alternatieven inzichtelijk wordt gemaakt en kan worden gewogen in de uiteindelijke besluitvorming over de toekomst van MAA.

Vraag 6) Om een alternatieve gebiedsontwikkeling toe te kunnen voegen aan de MKBA heeft SEO ongetwijfeld een kader nodig. Heeft het college hierover overleg gehad met SEO? Zo ja, welk kader heeft u SEO gegeven?

Het kader voor uit te voeren MKBA’s wordt gevormd door de werkwijzer luchtvaart gerelateerde MKBA’s. Als het gaat om de scope van de door te rekenen ‘beleidsalternatieven’ ten opzichte van de huidige situatie is er in de opdrachtverlening van het college uiteraard overleg geweest met het onderzoeksconsortium evenals het verzoek van het college om de alternatieve gebiedsontwikkeling als 5e beleidsalternatief aanvullend door te laten rekenen. In de MKBA wordt met een drietal onderscheidende functies gerekend voorzien van een reële door de onderzoekers gevalideerde bandbreedte. Het gaat om de functies, woningbouw, bedrijventerrein-ontwikkeling en het realiseren van een energielandschap, waarbij de mogelijkheden voor opbrengsten doorgerekend zullen worden afgezet tegen de gerealiseerde hinderreductie. Uiteraard zijn hier er ook verschillende gecombineerde functies denkbaar voor een alternatieve gebiedsontwikkeling, maar zuiverheidshalve zullen deze drie hoofdfuncties op zichzelf doorgerekend worden.

Vraag 7) Zo niet, op welke wijze gaat het college borgen dat er kengetallen gekozen worden die recht doen aan het feit dat de luchthaven gelegen is in een strategisch gebied met grote mogelijkheden?

Zie het antwoord vraag 6.

Vraag 8) In de ontwerpnota staat dat MAA door het Rijk wordt aangeduid als ‘van nationaal belang’ en dat het regionaal tot de ‘basisinfrastructuur van Limburg’ zou behoren. Kan het college uitleggen waarom het vervoeren van vakantiegangers naar budgetzonbestemmingen en het transport van vracht tussen met name Arabische landen en bestemmingen buiten Limburg van zo’n belang voor Limburg is dat MAA als basisinfrastructuur wordt gezien?

De onderzoekers refereren in hun nota aan eerdere provinciale beleidsstukken en het feit dat de provincie Limburg de luchthaven in beleidstukken als basisinfrastructuur heeft benoemd. In 2015 is besloten de luchthaven over te nemen vanwege de bijdrage aan de regio als vestigingsplaatsfactor, het werkgelegenheidsbelang en omdat de luchthaven voor een goede bereikbaarheid van de regio zorgt. Voor de methodiek van de MKBA heeft de kwalificatie wel of geen basisinfrastructuur verder geen betekenis. De MKBA zal op objectieve wijze en conform de landelijke werkwijzer de verschillen van de te onderzoeken varianten in beeld brengen. De status “nationale betekenis “wordt gehanteerd door het Rijk in het kader van o.a. de nationale luchtvaartnota. MAA vervult in de visie van het Rijk een onderdeel van het samenhangend systeem van luchthavens in Nederland.

Vraag 9) Over de werkgelegenheid gerelateerd aan MAA bestaat veel onduidelijkheid. Volgens het Erasmus Centre for Urban Transport & Port Economics zou MAA voor 3.300 banen zorgen, maar de integriteitscommissie van de Erasmus Universiteit verwees dit onderzoek naar het rijk der fabelen.3 Onderzoeksbureau Ecorys peilde 1760 banen, maar ook deze uitkomst is onzeker. De Denktank-MAA komt op maximaal 560 banen, maar met deze uitkomsten is door het college, voor zover ons bekend, nog niets gedaan. Is het college het met de Partij voor de Dieren-fractie eens dat duidelijkheid over werkgelegenheid de openheid en transparantie van de MKBA ten goede zou komen? Zo ja, gaat het college ook het rapport van de Denktank- MAA betrekken bij de MKBA en de ontwerpnota? Zo nee, waarom niet?

Het college van gedeputeerde staten evenals het onderzoeksconsortium zijn zich bewust van het maatschappelijke debat rondom de becijfering van werkgelegenheid. Vanuit hun onafhankelijke ‘expert judgement’ gaat het onderzoeksconsortium accuraat en integer te werk en staat open voor recente inzichten en analyses die door diverse partijen zijn aangedragen. Het onderzoeksconsortium heeft aangegeven dat zij de verschillende onderzoeken die hierover bekend zijn, zullen beoordelen op de wetenschappelijke kwaliteit en de vereisten van de landelijke werkwijzer hieromtrent. Zo is ook door ons college het rapport van de denktank voorgelegd aan de onderzoekers. Het onderzoeksconsortium zal zelf geen nieuw onderzoek uitvoeren naar de werkgelegenheidscijfers, maar een keuze en selectie maken uit het voorhanden zijnde rapporten en analyses. De definitieve keuze en onderbouwing komen aan bod in het rapport.

Vraag 10) De ontwerpnota gaat uit van de veronderstelling dat geluidshinder pas optreedt boven 50 dB en dat alleen daarboven gezondheidsschade optreedt die in geld uit te drukken is. De unieke locatie van MAA, zeer dicht bij bewoond gebied, geeft echter meer dan voldoende aanleiding om de internationale norm van de WHO (2018) te gebruiken, die als grens 45 dB hanteert. Is het college bereid om de WHO-normering over te nemen bij deze MKBA? Zo ja, wordt de MKBA dan op dit punt aangepast? Zo nee, waarom niet?

De grens van 50 dB volgt uit de nieuwe werkwijzer. In de nieuwe werkwijzer is onderzocht welke ondergrens gehanteerd kan worden waarbij geen objectief wetenschappelijk verband is aan te nemen dat geluid tot een in geld uit te drukken effect leidt. Er zijn geen methoden bekend om wetenschappelijk gevalideerde effecten onder de 50 dB(Lden) in euro's uit te drukken. Hinderverandering in de contour onder de 50 dB(Lden) kan dan ook alleen kwalitatief worden beschouwd. Daarnaast past ons als college in dit proces inhoudelijk gezien ook terughoudendheid. Het is immers aan de onderzoekers om te bepalen welke aspecten, thema’s en wegingen conform de landelijke systematiek zij betrekken in de doorrekeningen.

Vraag 11) Op welke manier worden effecten op milieu, geluidshinder en natuur in geld uitgedrukt? Welke (erkende) methodiek wordt daarvoor gebruikt?

Hierover zijn in de werkwijzer methode en kengetallen opgenomen. Deze zijn onder verantwoordelijkheid van het Rijk door de planbureaus beoordeeld. In de nota van uitgangspunten zijn de klimaateffecten (CO2) en omgevingseffecten (geluid, luchtkwaliteit, fijnstof, stikstof en ecologie) samenvattend beschreven in de paragrafen 3.4 en 3.5.

Vraag 12) De ontwerpnota geeft aan dat 100% van de reizigers die gebruik maken van MAA met een niet-zakelijk motief reist. Is het dan niet vreemd dat de reistijd, de reiskosten en de parkeerkosten van deze vakantiegangers een economische waarde gegeven worden die flink meetellen in de MKBA? Graag een reactie van het college.

Het is aan de onderzoekers om te bepalen welke aspecten, thema’s en wegingen conform de landelijke systematiek zij betrekken in de doorrekeningen.

Vraag 13) In de MKBA worden alle effecten die optreden door een bepaalde beleidsmaatregel in beeld gebracht door ze zoveel mogelijk in euro’s uit te drukken (te monetariseren). In de door te rekenen scenario’s wordt rekening gehouden met 5000 tot ruim 13000 ernstig gehinderden door MAA. Wat mag een ernstig gehinderde kosten?

De werkwijzer hanteert hiervoor een objectief wetenschappelijke methode. Voor de volledigheid verwijzen we daar naar en specifiek naar pagina 59-60 van de werkwijzer.

Vraag 14) Is het college bereid om het advies van het CPB en PBL4 op te volgen om na afronding van de MKBA een onafhankelijke second opinion in te winnen? Zo ja, op welke manier en termijn? Zo nee, waarom niet?

In de nieuwe werkwijzer voor MKBA is ook door de planbureaus aangegeven dat het uitvoeren van een second opinion een keuze is vanuit het oogpunt van kwaliteitsborging bij MKBA’s over maatschappelijk of politiek gevoelige onderwerpen. Het is voor deze fase in het proces te voorbarig om nu reeds, voordat de MKBA is afgerond, al een second opinion in gang te zetten. Het college is daartoe bereid juist vanuit de boogde kwaliteitsborging, nadat het primaire proces is afgerond en het concept eindrapport van de MKBA besproken is met de stakeholders. Op dat moment kan eveneens beter beoordeeld worden of en welke onderwerpen aan een second opinion onderworpen moeten worden.

Gedeputeerde staten van Limburg

voorzitter

secretaris