Bijdrage Partij voor de Dieren over aanbe­steding OV Limburg.

Voorzitter,

Dit is eigenlijk een vreemd debat. Wij spreken vandaag over de aanbesteding van het openbaar vervoer in Limburg: een serieus onderwerp, dat zich echter steeds meer ontwikkelde als een klucht. Maar de belangrijkste hoofdrolspelers zijn er niet, wij kunnen hen niet direct of indirect aanspreken.

Sommige hoofdrolspelers zijn via de coulissen afgedropen, omdat zij in het verkeerde toneelstuk bleken te zitten of omdat zij totaal ongeschikt waren voor hun rol. Over die hoofdrolspelers dadelijk meer.

Ik wil eerst 7 maanden terug in de tijd. Op 4 november 2014 stond er een groot stuk in Dagblad de Limburger over de aanbesteding van het openbaar vervoer in onze provincie.

Als Abellio ‘Limburg’ écht graag wil hebben, dan zijn de andere vervoerders kansloos, zo vreest de huidige Limburgse vervoerder Veolia. Als dat al zo is, dan is dat vooral dikke pech voor die vervoerders zelf. Niet voor de reizigers, want die zouden spekkoper kunnen worden als het machtige NS-concern alle registers opentrekt om Limburg te behagen.

Voorzitter, alle registers ZIJN opengetrokken. En hoe. Wat een spektakel. René de Beer vol op het orgel en Timo Huges, toeterend op een conducteursfluitje ernaast.

NS-dochter Abellio kwam met een aanbod dat met kop en schouders boven de concurrenten uitstak.

Het bod van Abellio leek te mooi om waar te zijn.

We kennen de afloop. Het bod bléék te mooi om waar te zijn.

René de Beer heeft vertrouwelijke informatie van zijn oude bedrijf Veolia doorgespeeld aan concurrent Abellio.

En Timo Huges, die eerst de vermoorde onschuld speelde, liet als topman van een staatsbedrijf misstanden bestaan en werkte er zelfs persoonlijk aan mee. Huges, die volgens zijn eigen commissarissen loog en die de Spoorwegwet aan de laars lapte.

Er zijn meer hoofdrolspelers, naast René de Beer en Timo Huges, maar die zitten in Den Haag. Dat zijn minister Dijsselbloem en staatssecretaris Mansveld. Dàt zijn de echte hoofdrolspelers, zij dragen medeverantwoordelijkheid voor NS, maar ook voor de regels rond de aanbesteding en concessieverlening bij het regionale vervoer.

Die aanbesteding is gigantisch misgelopen. Op 5 juni omschreef minister Dijsselbloem de NS in een brief aan de Tweede Kamer als een bedrijf met een zwak ontwikkeld normbesef. Misstanden zijn volgens de minister vrij breed verspreid binnen NS.

Wat betekende dat in de praktijk? Dijsselbloem schrijft de Kamer dat één van de concurrenten van NS bij de aanbesteding ernstig benadeeld werd door NS omdat NS te laat informatie verstrekte. Huges had hier persoonlijk op aangestuurd volgens Dijsselbloem.

Voorzitter, wij debatteren vandaag niet mèt, maar over René de Beer en Timo Huges. En de andere hoofdrolspelers – Dijsselbloem en Mansveld – leggen verantwoording af in een ander theater. Dáárom is dit een wat vreemd debat.

Een mooi Nederlands spreekwoord luidt: de gelegenheid maakt de dief.

Die gelegenheid tot frauderen is in Nederland in ruime mate geboden door onze eigen Rijksoverheid, die in een jarendurende verstandsverbijstering alles in Nederland heeft willen privatiseren, van de ziekenhuizen tot gevangenissen tot energievoorziening en tot het openbaar vervoer. Dat ging lang niet altijd goed.

De privatisering van het openbaar vervoer heeft geleid tot veel problemen. Kijk naar de kunstmatige splitsing tussen Prorail en NS, tussen de beheerder van de rails en die van de treinen. Door die splitsing kan er voortdurend naar elkaar gewezen bij problemen op het spoor. Het is altijd de schuld van de ander.

Ook bij de openbaar vervoersconcessie is er iets flink misgegaan. NS is in de praktijk een staatsbedrijf, maar moet tegelijk concurreren met commerciële partijen. Maar niet alleen dat: NS is zowel grensrechter als medespeler.

Voorzitter, Timo Huges is opgestapt en er wordt onderzocht of deze ex-topman van de NS ook strafrechtelijk vervolgd gaat worden. Datzelfde geldt voor de oud-directeur van Veolia, die zo vriendelijk was om informatie van zijn oude bedrijf door te spelen aan de NS-dochter en zo de hele aanbestedingsprocedure te frustreren.

Wat het College van GS op 28 april te horen kreeg en wat de Provinciale Staten diezelfde dag hoorde schokte iedereen. Abellio heeft de boel belazerd. Over wijze waarop dat is gebeurd is al veel gezegd en geschreven. De Partij voor de Dieren is ook geschokt door de frauduleuze handelswijze van de aanvankelijk winnaar van de concessie.

Voorzitter, het is moeilijk om niet cynisch te worden van deze klucht. Of er nog meer lijken uit de kast komen weet niemand.

Voorzitter, ik kom aan de laatste akte van iets dat begon als een klucht en zich steeds meer ontwikkelde tot een onvervalste tragedie.

De oude Grieken losten problemen in hun toneelstukken prachtig op. Als de held van het stuk zich in een onmogelijke positie had gemanoeuvreerd, als alle verhaallijnen in het stuk hopeloos in de knoop zaten, grepen de Griekse goden hoogstpersoonlijk in. Een god daalde dan via een katrol –

onzichtbaar voor het publiek – af op het podium en loste alles op. De Romeinen namen dat over en spraken van een deus ex machina. De god uit de machine.

Ik zie hier nog niet direct een deus ex machina optreden. Sterker nog, de ene speler na de andere verlaat het toneel, al of niet gedwongen.

Misschien is Arriva de deus ex machina? Want nadat NS en Abellio hun eigen glazen hebben ingegooid is de concessie is nu verleend aan Arriva, aanvankelijk de nummer 2 van de aanbesteding. We gaan zien waar dat toe leidt.

Voorzitter, ik vat samen en rond af. De concessieverlening is op een buitengewoon vervelende en frustrerende manier verlopen. Met list en bedrog hebben staatsbedrijf NS en dochterbedrijf Abellio zichzelf gediskwalificeerd. Dochter Arriva van een ander staatsbedrijf (Deutsche Bahn) profiteert daar van.

Wat voor de Partij voor de Dieren uiteindelijk telt is: gaat de reiziger erop vooruit?

En als ik dan kijk naar de nieuwe concessiehouder, dan hoop ik dat dat het geval is. Eén van de zaken waar de Partij voor de Dieren erg blij mee is, is met de verbeterde grensoverschrijdende verbindingen in het treinverkeer die er gaan komen. Een goed grensoverschrijdend vervoer is van groot belang voor Limburg. Driekwart van onze provincie grenst immers aan het buitenland.

Er komt nu een rechtstreekse treinverbinding tussen Maastricht en Luik, tussen Heerlen en Aken tussen Weert en Antwerpen en tussen Venlo en Mönchen-Gladbach.

Juist die grensoverschrijdende verbindingen bleken in het verleden de blinde vlek van NS.

Voorzitter, dit dossier is nog niet afgelopen, het is pas net begonnen. Deze concessieverlening is met horten en stoten tot stand gekomen. Belangrijkste is dat de uiteindelijke uitrol wel soepel verloopt en dat de reiziger in Limburg erop vooruit gaat.

Voorzitter, ik wil eindigen met enkele vragen aan het College. Zoals ik eerder al aangaf: vooraf is er gewaarschuwd voor de dominante positie van NS en is de vrees geuit dat NS misbruik zou maken van die positie. De gedeputeerde was dus gewaarschuwd. Waarom deed hij niets met die waarschuwingen? Indertijd was er immers volop aanleiding om NS uit te sluiten. Waarom is dat niet gebeurd?

Daarnaast is NS tot nu toe weinig constructief geweest. Aanvankelijk was topman Timo Huges deemoedig. Het speet hem verschrikkelijk. Huges weende bittere tranen en strooide as boven zijn hoofd. Ook allemaal toneel. Zijn tranen waren krokodillentranen. Ook Huges heeft de boel belazerd.

Voorzitter, wat kan en gaat de gedeputeerde doen om te zorgen dat NS voortaan wèl constructief meewerkt aan het openbaar vervoer in Limburg, ook als dat door een concessiehouder wordt verzorgd?